Dat schrijven een vak voor hobbyisten met rijke partners (m/v) is, moge duidelijk zijn. Dat Nederland welgeteld 55 hobbyisten telt die het zonder partnerinkomen schijnen te redden, heeft mainstreammediakrant Trouw uitgezocht. Dat iedereen in de uitgeversketen geld verdient aan een uitgegeven boek behalve de auteur zelf, weet ook iedereen die ooit een boek heeft mogen publiceren. Voorschotten bestaan niet meer en toen ze er nog wel waren, was dat 2000€ – ongeacht of je over je schrijfsel drie weken, drie maanden of drie jaar doet. Slechts een enkeling krijgt daarna nog een inkomen uit de verkoop van boeken.
Het is niet zo raar dat thrillerschrijver Tjeerd Langstraat dit mechanisme ter discussie stelt. Waarom kan iedereen die betrokken is bij de verkoop van een boek zijn leven hiervan betalen behalve de auteurdie het boek nota bene geschreven heeft? Zijn stuk hierover in Trouw werd een publiek onderonsje tussen Sylvia Witteman (schrijft columns over eten, drinken, kinderen, vrouw-van-zijn en andere neuzelonderwerpen) en Özcan Akyol (door de grachtengordel omarmde Turk die gered moest worden want 1. Turk 2. niet uit Amsterdam 3. ze misten nog een Turk bij de Publieke Omroep waarmee ze zich konden profileren als ‘hey we hebben een Turrek hoor!’) (wat ie kan weet ik niet maar dat ik R.E.S.P.E.C.T. heb voor zijn talent om te fabuleren en zo zijn inkomen zeker te stellen, weet ik wel). Syl en Eus kunnen leven van hun schrijfsels – hoewel ik dat eigenlijk ten zeerste betwijfel. Dat Syl haar lifestyle en kids niet van d’r columns financiert, kan ik je op een presenteerblaadje geven maar dat maakt niet uit. Dat ze meer dan modaal verdient, geloof ik onmiddellijk. Good for her. Of Eus met z’n AD-column modaal verdient, weet ik ook niet maar dat hij dat met zijn Publieke Omroepactiviteiten zeker wel doet, durf ik vergif op in te nemen. De grootste lol hadden ze met elkaar om Tjeerds voorstel om auteurs een salaris te geven. Of hij er een hoer bij wilde om zich te laten pijpen, vroeg Sylvia Witteman zich af. Of bij Ajax wilde voetballen – of zo was Eus’ commentaar. Terwijl ze totaal voorbijgaan aan de essentie namelijk dat auteurs die zich old school bezighouden met schrijven, er niet van kunnen leven. Pieter Waterdrinker – inmiddels mag de man zich bestsellerauteur noemen – was het daar dan volledig mee eens. Hij is dan ook de enige van dit drietal die zich met recht auteurmag noemen.
Sylvia en Eus vermijden de essentie die hoort bij de schrijvelarij: je hoeft het helemaal niet te kunnen, je moet marketable zijn. Eus is daar het levende voorbeeld van. Er was een allochtone man met een verhaal nodig in de media, op radio en tv en uit Eus’ fabulerende geest kwam het PERFECTE verhaal. Daar zou iemand een afstudeerscriptie over kunnen schrijven, sterker nog, op kunnen promoveren. Man in de categorie ik kan niets, ik ben niets, dus ga ik de media in – en wat is de makkelijkste weg? Ik schrijf over m’n Turkse zelf, dik het wat aan als crimineel gone straight en hey, ik wil wat van m’n leven maken want ik ben een toffe peer.
Laat het maar aan Uitgeverij Prometheus over om dat verhaal te spinnen.
Bovendien had Mathijs nog een Turks vriendje nodig.
En zocht Shula Rijxman nog wat diversiteit bij de Publieke Omroep.
Eus was de perfecte man op de perfecte plaats op het perfecte moment. Eus makes the grachtengordel look good. Eus makes the Publieke Omroep look good.
Een soort Nico Dijkshoorn. Die had Mathijs ook al ‘ns gered, daar stak hij ook al zo goed bij af. En die was ook al zo dienstbaar. Zo dankbaar. Nico is een somebody omdat de Publieke Omroep bij monde van Mathijs van Nieuwkerk heeft besloten dat de man erbij mag.
Er is een reden waarom een ‘auteur’ succes heeft: omdat ‘ie met zijn kop op tv mag. Niet omdat hij talent heeft – talentvolle auteurs zie je zelden op tv.
De marketability van Sylvia bestaat bij gratie van het feit dat ze blond is, vrouw is en de Volkskrant natuurlijk ook neuzelstukjes moest publiceren. Toegegeven: ik las Sylvia graag, een jaar of 100 geleden. Over eten, bakken en braden – lezen over dingen die zich in de keuken afspelen, lukt me nog net. Vervolgens werd haar man hoofdredacteur van de krant waar ze in schrijft en zie daar: ze is nooit afgedankt. Want afgedankt worden is iets wat volksstammen columnisten overkomt, Eva Hoeke is er een goed voorbeeld van (inmiddels gerevancheerd bij diezelfde Volkskrant), Suzanne Rethans werd eruit gebonjourd en onlangs verliet ook Elfie Tromp de kolommen. Ik lees ze alle drie niet want gelijk Eus en Syl niet interessant maar hey: op een dag is het exit – om welke reden dan ook. Niet omdat ze slechter zijn dan Sylvia Witteman – neuzelstukjes zijn neuzelstukjes – maar vooral omdat ze niet getrouwd zijn met hoofdredacteur. Of samenwonen met hem, what ever. En ondertussen is Sylvia overal te lezen met hetzelfde stuk: over haar leven met man en kinderen. Over die worsteling met alcohol en vreten. Nul inhoud; maar overal te lezen.
Zoals ook de columns van Saskia Noort overal te lezen zijn. En haar boeken een succes – ons vrouwen is wijsgemaakt dat ze ‘thrillers’ schrijft die goed zijn. Newsflash: de verkoopcijfers zijn goed omdat de marketing goed is. Saskia is een knappe vrouw om te zien, daarnaast is ze blond en doet ze bescheiden – behalve dan als het om de ‘erkenning’ van haar literaire talenten gaat. Saskia is de verpersoonlijking van marketing – ze is alles wat radio, tv en bladen zoeken in een vrouw: blond, blauwe ogen, slank, gescheiden, moeder, zelfstandig en o zo talentvol. Dat haar boeken onleesbaar slecht zijn, doet niet ter zake. Als Mathijs, Eva of wie dan ook op tv roept dat ze goed zijn, ís dat zo. En dat terwijl presentatoren een schijthekel hebben aan boeken, ze lezen ze niet, kost veel te veel tijd. Het gaat om de persoon. Eus is een Turk. Uit Deventer. Nou vooruit dan maar: he makes us look good! Saskia is een lekker wijf – goed voor de kijkcijfers!
Dat is de reden waarom ‘auteurs’ boeken verkopen waarmee ze hun huur wél kunnen betalen Sylvia Witteman. Het zou je sieren als je zou toegeven dat het zo werkt. Talent is verwaarloosbaar, marketability counts. En als jouw man niet de hoofdredacteur van de Volkskrant was geweest in de afgelopen jaren, was die neuzelcolumn er allang uitgebonjourd en had je niet bij alle vrouwenbladen pagina’s kunnen vullen want ‘o Sylvia Witteman, van de Volkskrant!’. In heel Nederland lopen op élke straathoek blonde (en niet blonde), dikke (en niet dikke), blauwogige (en niet blauwogige) vrouwen rond die exact hetzelfde kunnen als jij maar de kans niet krijgen om hun talent in de MainStreamMedia te tonen.
Of je Tjeerds oplossing voor het geldgebrek onder auteurs de juiste vindt doet er niet toe. Het gaat erom dat iedereen in de uitgeversketen geld verdient aan het werk van een auteur. En dat degenen die hun broek of rok wel kunnen ophouden, dat niet aan hun talent te danken hebben, maar aan hun marketability én familie. Het zou je sieren als je zou toegeven dat talent een kans verdient Sylvia. Ik kijk uit naar de analyse van de gedrochten die Saskia Noort schrijft – of komt dat te dichtbij?
PS. Mijn droom was en is nog steeds om neuzelstukjes te schrijven. Easier wordt money namelijk niet. Maar hey, je denkt toch niet dat ook maar één medium mij daar geschikt voor vindt?! Dan maar zo: #ebrudoetsyl
Ebru Umar
